NewVision University Logo
Georgian Law Review Logo

ქართული სამართლის მიმოხილვა - ტომი 22. 2022

სტატიასამართლის დეკოლონიზაცია ლუზოსფეროში ენის საშუალებით და ანთროპოლოგიის პერსპექტივები
ავტორი (ები)ედოარდო განდინი, ვალენტინა პრეტა
გვერდები173-243

სამართლის დეკოლონიზაცია ლუზოსფეროში ენის საშუალებით და ანთროპოლოგიის პერსპექტივები

საკვანძო სიტყვები
სამართლის დეკოლონიზაცია
ლუზოსფერო
სამართალი და ანთროპოლოგია
აბსტრაქტი

„ლუზოსფეროში (ნაშრომის ფარგლებში მოიხსენიება პორტუგალიურენოვანი ქვეყნების თანამეგობრობის ტერიტორია - Comunidade dos Países de Língua Portuguesa, (“CPLP”)), პორტუგალიური სამართლის გავლენის გამო, სამართლის ერთგვაროვანების საფარქვეშ დაფარული ლინგვისტური და ანთროპოლოგიური ასპექტები გვხვდება; ისინი, ჯერ კიდევ, არ არის კავშირში ახალად გათავისუფლებული დამოუკიდებელი ქვეყნების სახელმწიფო ინსტიტუტებსა და ფორმალურ სამართალთან. ამრიგად, პორტუგალიური სამართლის ისტორიული მოვლენების მიმოხილვის შემდეგ (რომელიც მოიცავს ამ ქვეყნის კოლონიურ ეპოქაში ius commune-ს არსებობიდან მოყოლებულ დამოუკიდებლობის მოპოვების შემდგომ სამართლებრივ სისტემებამდე პერიოდს) ნაშრომში ყურადღება მახვილდება პორტუგალიური ენაზე მოსაუბრე იმ მილიონობით ადამიანის ცხოვრების ლინგვისტურ და ანთროპოლოგიურ ასპექტებზე, რომლებიც მისდევენ ჩვეულებით, დაუწერელ ან, უკეთ რომ ვთქვათ, „სპონტანური“ დაუწერელ წესებს. ლუზოსფეროში, ეფექტიანი შედარებისათვის, დავაკვირდება სამი განსხვავებული პერსპექტივიდან უნდა მოხდეს: სამართალი, ენა და ანთროპოლოგია. ამ მეთოდის მეშვეობით, მართლაც, შესაძლებელია ერთმანეთისგან საკმაოდ განსხვავებული სისტემების კორელაცია და შესწავლა ლინგვისტური და სამართლის პლურალიზმის წყალობით; ამ ასპექტებითაა დატვირთული ყოფილი აფრიკული კოლონიები და აღმოსავლეთ ტიმორი. სამართლის მკვლევარებს შეუძლიათ, შედარებისას, იპოვნონ შესწავლის ყველაზე ნაყოფიერი სფეროები, რომელებიც დააკმაყოფილებს ცნობისმოყვარეობას, განსაკუთრებით, მაშინ, როდესაც მათი ანალიზი სცილდება ფორმალიზმს. პორტუგალიური ენა, ახლა, მეექვსე ადგილზეა მასზე მოსაუბრეების რაოდენობით [სხვა ენებს შორის] და გავრცელებულია, სულ მცირე, ოთხ კონტინენტზე; ამგვარად, გასაკვირია ლუზოფონური ტერიტორიების სამართლისა და ენის შედარებითი კვლევების სიმწირე, მცირე გამონაკლისების გარდა, რომლებიც, ძირითადად, შემოიფარგლება ადგილობრივი ავტორებით. კიდევ უფრო შეუსწავლელია შედარებითი სამართლის სფერო პორტუგალიურენოვან ქვეყნებში; გარდა პორტუგალიურ და ბრაზილიურ სამართალში მცირედი წვლილისა, ყურადღება სპორადიკულად და იშვიათად მიემართება ანგოლას, მოზამბიკს, გვინეა-ბისაუს, კაბო ვერდეს, სან-ტომესა, პრინსიპის, ეკვატორულ გვინეასა და აღმოსავლეთ ტიმორისკენ ან იგი სრულებით არარსებულია. ეს სცენარი განპირობებულია ლუზოფონური სამართლებრივი სისტემების ერთგვარი თვითრეფერენტულობით, ძირითადად, პორტუგალიური უნივერსიტეტების ძლიერი აკადემიური ურთიერთ-დამოკიდებულებით, საერთო საგანმანათლებლო და ადმინისტრაციული ენითა და უცხო ენის შესწავლის დაბალი გავრცელებლის მაჩვენებელით. სასურველია სამართლის დეკოლონიზაცია და ნაცვლად იმისა, რომ ეს დამაშინებლად აღიქმებოდეს, განვითარების ახალი შესაძლებლობების მომცემი უნდა იყოს.

წყარო

1. AA.VV., Dicionário Temático da Lusofonia, Cristóvão, F. ed., Lisboa, 2005;
2. Alves Dias, J. J., Ordenações Manuelinas 500 anos depois: os dois primeiros sistemas (1512-1519), BNP, CEH-UL, Lisboa, 2012; Almeida Costa de, M. J., História do direito português, 2nd edition, Almedina, Coimbra, 1992;
3. Ascensão, O., O costume como fonte do direito, Revista Trimestral de Direito Civil, Rio de Janeiro, 2000;
4. Augusto da Silva, A., Usos e costumes jurídicos dos Mandingas, Centro de Estudos da Guiné Portuguesa, Bissau, 1969.; AA.VV., Direito costumeiro vigente na República da Guiné-Bissau, Loureiro Bastos, F. Ed., Papéis, Bissau, 2011;
5. Ayttey, G., Indigenous African Institutions, Ardsley, 2nd edition, New York, 2006, 41; de Asua Altunam, R., Cultura tradicional bantu, Luanda, 2014;
6. Bagno, M., Gramática pedagógica do português brasileiro, Parábola Editorial, São Paulo, 2012;
7. Bernardo, E. P. J., Norma e variação linguística: implicações no ensino da língua português em Angola, Revista Internacional em Língua Portuguesa, No. 32, 2017;
8. Bianca, C. M., Diritto Civile, Vol. 3 Il Contratto, Giuffrè, Milan, 1987;
9. Burity da Silva, C. A. B., Teoria geral do direito civil, Edição da Faculdade de Direito da UAN, 2nd Edition, Luanda, 2014;
10. Cardoso, L., Sistemas de herança entre os Papéis, Manjacos e Mancanhas, Soronda – Revista de Estudos Guineenses, No. 6/2003, Instituto Nacional de Estudos e Pesquisa (INEP), Bissau, 2003;
11. Cavanna, A., Storia del diritto moderno in Europa – Le fonti e il pensiero giuridico, Giuffrè editore, Vol. 1, Milan, 1982;
12. Costa, L., Línguas de Timor, Dicionário Temático da Lusofonia, Texto Editores, Lisboa, 2005;
13. da Silva, A. D., Coleção de Legislação Portuguesa (1750-1820), Tipografia Maigrense, Lisboa, 1830;
14. de Almeida, L. F., Alexandre de Gusmão, o Brasil e o Tratado de Madrid: 1735-1750, Instituto Nacional de Investigação Científica, Lisboa, 1990;
15. de Andrade, A. A. B., A Reforma Pombalina dos Estudos Secundários no Brasil, Saraiva, São Paulo, 1978;
16. de Castilho A.T., Nova gramática do português brasileiro, Contexto, São Paulo, 2012;
17. de Moraes A., Constituição do Brasil interpretada e legislação constitucional, 2nd edition, Atlas S.A., São Paulo, 2013;
18. Dias, H. N., Minidicionário de moçambicanismos, Maputo, 2002.
19. Endicott, T., Law and Language. The Oxford Handbook of Jurisprudence and Philosophy of Law, Coleman, J., Shapiro, S. eds., Oxford University Press, Oxford, 2010;
20. Espinosa Gomes da Silva, N. J., História do Direito Português, Fundação Calouste Gulbenkian, 2nd edition, Lisboa, 1992;
21. Falcon, F. J. C., A época pombalina: (política econômica e monarquia ilustrada), Ática, 2nd edition, São Paulo, 1993;
22. Favero, L. L., A política linguística do Marquês de Pombal para o Brasil, Século das Luzes, Thielemann, W. ed., TFM, Vol. 1, 2006, Frankfurt am Main;
23. Feijó, C., A Coexistência Normativa entre o Estado e as Autoridades Tradicionais na Ordem Jurídica Plural Angolana, Almedina, Coimbra, 2012;
24. Felgueiras, P. J., As Raízes da Resistência", in Camões – Revista de Letras e Culturas Lusófonas, No. 14, jul-sep, Instituto Camões, Lisboa, 2001;
25. Ferreira de Almeida, C., Morais Carvalho, J., Introdução ao Direito Comparado, 3rd edition, Almedina, Lisboa, 2017;
26. Fiorelli, P., Storia giuridica e storia linguistica, in Annali di Storia del Diritto, I, 1957;
27. Fradera, V. M. J., Langue et Droit au MERCOSUR, XV Congrès International de Droit Comparé, Jayme, E. ed., Bruylant, Brussels, 1999;
28. Gomes, O., Introdução ao Direito Civil, 13th edition, Forense, Rio de Janeiro, 2001;
29. Hohn, H., Ausländische Industriearbeiter und deutsches Recht, Betriebs-Berate, 10, issue 34, 1965;
30. Jayme, E., Das “Sprachrisiko” im deutschen und internationalen Privatrecht unter besonderer Berücksichtigung der Rechtsprobleme türkischer Arbeitnehmer in der Bundesrepublik Deutschland, 366, https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/6477;
31. Jayme, E., Das Recht der lusophonen Länder – Tagungsreferate, Rechtsprechung, Gutachten, Nomos, Baden-Baden, 2000; Marques dos Santos, A., As relações entre Portugal, a Europa e o mundo lusófono e as suas repercussões no plano jurídico, Lusiada. Direito, II serie, No. 1, Lisboa, 2003;
32. Jayme, E., O Risco da Diversidade Linguística e o Direito Internacional Privado, Boletim da Faculdade de Direito da Universidade de Coimbra, Vol. 4, Coimbra, 1978;
33. Jerónimo ,P., Os direitos tradicionais africanos, Lições de Direito Comparado, ELSA UMINHO, Braga, 2015;
34. Loureiro Bastos, F., A recolha e a codificação do direito costumeiro vigente na República da Guiné-Bissau, Estudos em Homenagem ao Professor Doutor Jorge Miranda, Vol. I Direito Constitucional e Justiça Constitucional, Coimbra Editora, Coimbra, 2012;
35. Machado, J. E. M., Nogueira da Costa, P., Hilário, E. C., Direito constitucional angolano, Coimbra Editora, 2nd edition, Coimbra, 2013;
36. Madeira, V., Dicionário algarvio de termos e dizeres do Algarve, 2011, online version at https://vitormadeira.wordpress.com/2011/09/30/dicionario-algarvio-de-termos-e-dizeres-do-algarve-ja-com-o-nove-acorde-ortugrafique/.
37. Malaca Casteleiro, J., Dicionário da Língua Portuguesa Contemporânea, Lisboa, Academia das Ciências de Lisboa, Verbo, 2001; Massa, J. M., A Lusografia africana, in Lusotopie, XIII (2), 2006;
38. Malheiros, M., Reinert-Schoerer, M., Die Entkolonialisierung und die Verbreitung des portugiesischen Rechtskultur, in Deutsch-Lusitanische Rechtstage, Jayme, E. ed., Baden-Baden, 1994;
39. Marques Guedes, A., Entre factos e razões - Contextos e enquadramentos da antopologia jurídica, Almedina, Coimbra, 2005;
40. Mattila, H. E. S., Comparative Legal Linguistics - Language of Law, Latin and Modern Lingua Francas, Ashgate, Farnham, 2013;
41. Menezes Cordeiro, A., , Tratado de Direito Civil, 4th edition, Vol. I, Almedina, Lisboa, 2012;
42. Menezes Cordeiro, A., Da modernização do direito civil: aspectos gerais, Almedina, Braga, 2004;
43. Menezes Cordeiro, A., Tratado de Direito Civil, Vol. I, Almedina, 4th edition, Lisboa, 2012;
44. Monteiro, A. P., La codification en Europe: le Code Civil portugais, in Boletim da Faculdade de Direito da Universidade de Coimbra, Coimbra, 1992;
45. Moura Vicente, D., Direito comparado, Vol. I, Almedina, Coimbra, 2021;
46. Moura Vicente, D., Tendências da codificação do direito civil no século XXI: algumas reflexões, Estudos comemorativos do vinte anos da faculdade de direito de Bissau, Loureiro Bastos, F. ed., Vol. I, Lisboa, 2010;
47. Oliveira, L. E., A legislação pombalina sobre o ensino de línguas: suas implicações na educação brasileira (1757-1827), EDUFAL, Maceió, 2010;
48. Oliveira, L. E., Simões Borges Fonseca, A. L., Obra completa pombalina: os escritos sobre instrução pública, in Educar em Revista, No. 75, Setor de Educação da Universidade Federal do Paraná, Curitiba, 2019;
49. Pereira, D., O português e os crioulos: políticas de língua [sécs. XIX e XX], in Fernandes, H., Henriques, H., Castro Horta, I., da Silva e Matos, J., Campos, S., Nação e identidades: Portugal, os portugueses e os outros, Centro de História da Universidade de Lisboa – Caleidoscópio, Lisboa, 2009;
50. Pontes da Miranda, F. C., Tratado de direito Privado, Borsoi, Rio de Janeiro, 1972; Couto e Silva, C. V., A obrigação como processo, Bushastky, São Paulo, 1976;
51. Prata, A., Dicionario Juridico, 3rd edition, Almedina, Coimbra, 1978;
52. R., Rossi, P., Introduzione al Diritto Comparato, Trattato di Diritto Comparato, UTET Giuridica, 7th edition, Wolters Kluwer Italia, Milan, 2019;
53. Rieble, V., Sprache und Sprachrisiko im Arbeitsrecht, 2, https://www.zaar.uni-muenchen.de/pub/vr2007-8.pdf.
54. Rotondi, M., Il diritto come oggetto di conoscenza, Studi sulle scienze giuridiche e sociali della Facoltà di Giurisprudenza di Pavia, Vol. I., Pavia, 1927;
55. Rouland, N., Anthropologie juridique, Revue Internationale de droit comparé Vol. 43, No. 2, April/June, 1991;
56. Ruak, T. M., A importância da língua portuguesa na resistência contra a ocupação indonésia, Camões – Revista de Letras e Culturas Lusófonas, No. 14, Jul-Set, Instituto Camões, Lisboa, 2001;
57. Sacco, R., Antropologia giuridica, Il Mulino, Bologna, 2007;
58. Sacco, R., La circulation des modèles juridiques, rapport général, Académie international de droit comparé, Rapports généraux au XIII° Congrés, Montreal, 1990 ;
59. Sacco, R., Langue et droit, Langue et Droit – Collection des Rapports du XV° Congrès International de Droit Comparé, Bristol, Jayme, E. ed., Bruylant, Brussels, 1999;
60. Sacco, R., Mute Law, in American Journal of Comparative Law, Vol. 43, Issue 3, 1995;
61. Saraiva da Cunha Lobo, A., Curso de Direito Romano, Tipografia de Álvaro Pinto, Rio de Janeiro, Vol. 1, 1931;
62. Saussure, F., Curso de linguística geral, Cultrix, São Paulo, 2006;
63. Severo, C. G., Makoni, S., Políticas linguísticas Brasil-África: por uma perspectiva crítica, Coleção Linguística, Vol. 5, Editoria Insular, Florianopolis, 2015;
64. Storto, L., Linguas Indigenas - Tradicao, Universais e Diversidade, Mercado de Letras, São Paulo, 2019;
65. Taylor, J. G., Timor, a história oculta, Bertrand Editora, 1993;
66. Teixeira, A. B., Sobre os pressupostos filosóficos do código civil português de 1867", in Problemas de la Ciencia Juridica. Estudios en homenaje al Profesor Francisco Puy Muñoz, Universidade Santiago de Compostela, Vol. 1, Santiago de Compostela, 1991;
67. Thomas, L. F. F. R., Babel Loro Sa'e: O problema linguístico de Timor Leste, Instituto Camões, Lisboa, 2002;
68. Timbane, A. A. Sozinho Quiraque, Z. A., Língua ou línguas portuguesas? A variaçao linguística e ensino nos países lusófonos, Filosofia, Política, Educação, Direito e Sociedade 6, de Souza Monteiro S.A. ed, Atena Editora, Belo Horizonte, 2019;
69. Tiny, K., Martins Santos R., Tiny, N., Investimentos em São Tomé e Príncipe – Legislação Básica, Almedina, Lisboa, 2006;
70. Titze, H., Die Lehre vom Mißverständnis, De Gruyter, Berlin, 1910;
71. Turi, J. G., Introduction au droit linguistique", in Langue et Droit – Actes du Premier Congrès de l'Institut international de droit comparé, 27-29 avril 1988, Université du Québec, Pupier, P., Woehrling, J. ed., Wilson & Lafleur Itée, Montréal;
72. Vaz Serra, A., A revisão geral do codigo civil: alguns factos e comentarios, Separata do Boletim da Faculdade de Direito, Vol. XXII, Coimbra, 1946;
73. Velozo, F. J., Orientações Filosóficas do Código de 1867 e do futuro Código, in Scientia Iuridica, Braga, 1967;
74. Viana da Costa, I., As práticas tradicionais timorenses em matéria de direito dos contratos: estudo de caso nos distritos de Díli e Bobonaro, Revista da Faculdade de Direito, Universidade Nacional Timor Lorosa'e, No. 2, 2019;
75. Portuguese Became the 3rd Official Language of Equatorial Guinea, Radio Noticias, 2010, https://www.tsf.pt/internacional/africa/portugues-tornou-se-3-lingua-oficial-da-guine-equatorial-1622709.html.